HISTORIA KLUBU W PIGUŁCE
Zanim na sportowej arenie zaistniała Stal Brzeg, inne kluby z naszego miasta prężnie działały i odnosiły sukcesy w wielu dyscyplinach. Już w pierwszych powojennych miesiącach znalazła się liczna grupa osób, która zorganizowała kilka klubów sportowych. Tym najważniejszym była Garbarnia, która przez kolejne lata zmieniała nazwy i do dnia dzisiejszego funkcjonuje jako Piast. Główną dyscypliną, cieszącą się największą popularnością od początku była piłka nożna, ale sukcesy święcili też inni sportowcy – bokserzy, lekkoatleci, kolarze, koszykarze, siatkarze i siatkarki i wielu innych.
Stadion w Parku Wolności był pierwszą areną sportowych zmagań dla powojennego Brzegu. Stadion niemal w niezmienionym kształcie przetrwał do 2009 roku, w którym to ruszyły prace nad jego modernizacją.
Widok na przedwojenny Stadion Miejski w Brzegu (lata 1932 - 1937). Fot. polska-org.pl
Międzyzakładowy Klub Sportowy Stal Brzeg został powołany do życia 25 stycznia 1967 roku. Został on utworzony przy brzeskich zakładach metalowych - fabryce Maszyn Rolniczych Agromet, Fabryce Silników Elektrycznych Besel i Brzeskich Zakładach Przemysłowych. Pierwszym prezesem klubu został Ziemblicki, a dyscyplinami działającymi w klubie miały być: piłka nożna, siatkówka, lekkoatletyka, tenis stołowy, szachy, boks, żeglarstwo oraz podnoszenie ciężarów. Ostatecznie jednak pozostano przy czterech dziedzinach i tak w Stali swoją działalność rozpoczęły piłka nożna, koszykówka, tenis stołowy i siatkówka, a później również piłka ręczna. Przez długie lata sztandarowymi dyscyplinami w klubie były dwie te dwie pierwsze. Piłkarze kontynuowali tradycje sekcji z Piasta Brzeg, a od 1969 roku Stalówkami zostały koszykarki, które wcześniej reprezentowały barwy Orlika.
Piłkarze Stali swoje występy rozpoczęli od gry w Klasie A, ale już po roku zameldowali się w Lidze Okręgowej. W roku 1970 zaliczyli kolejny awans, tym razem do III ligi.
W sezonie 1973/74 III liga została przemianowana na Ligę Okręgową i wtedy też brzescy piłkarze zanotowali swój pierwszy duży sukces, zajmując w niej 1. miejsce i gwarantując sobie prawo gry o II ligę. W pierwszym etapie baraży Stal rywalizowała z MZKS Nysa. Mecz w Brzegu zakończył się zwycięstwem Stali 1:0, a w Nysie porażką 0:2. Trzeci, decydujący mecz, przyniósł Stali wygraną 1:0 i awans do końcowych gier barażowych. Tu jednak rywalizacja z Walką Makoszowy i Moto Jelczem Oława, zakończyła się awansem Walki do II ligi.
Kolejna szansa na awans miała miejsce już dwa lata później. Stal znów wygrała swoja grupę Ligi Okręgowej i o awans do II ligi walczyła z Unią Tarnów, Resovią Rzeszów i Piastem Nowa Ruda. Tym razem zespół prowadzony przez Engelberta Jarka, byłego znakomitego piłkarza Odry Opole, wygrał tą rywalizację i wywalczył historyczny awans do II ligi. Radość Stali trwała jednak krótko. Cztery dni przez debiutem w II lidze, który miał mieć miejsce w Brzegu 15 sierpnia 1976 roku ze Stalą Stalowa Wola, PZPN odwołał spotkanie. Okazało się bowiem, że w meczach barażowych w barwach Stali grał Andrzej Pokin-Socha, który nie był uprawniony do gry w tych meczach. Stali ostatecznie odebrano awans i cofnięto ją do okręgówki.
Od tego momentu rozpoczął się powolny marsz brzeskich piłkarzy w dół. Wprawdzie jeszcze przez kilka sezonów Stalowcy prezentowali wysoki poziom gry, ale już nie udało im się powtórzyć tych wyników. W sezonie 1978/79 Stal dotarła jeszcze do 1/32 Pucharu Polski. W latach 80-tych brzescy piłkarze notowali kolejne spadki, by na kilka lat wylądować nawet w Klasie A.
W tym czasie na topie były koszykarki Stali.
W 1974 roku zespół prowadzony przez Wiesława Łukasiewicza awansował do II ligi, a trzy lata później, już pod wodzą Andrzeja Fuska, zawitał w I lidze. Koszykarki Stali utrzymywały się w najwyższej klasie rozgrywkowej przez trzy sezony, by później opuścić jej szeregi na cztery lata. Stal zagrała jeszcze w I lidze w latach 1984-86 i przez siedem sezonów od 1987 roku. To był zdecydowanie najlepszy okres koszykówki w dziejach Stali, a wiązał się on z latami pracy w Brzegu trenera Jana Jargiełło. W sezonie 1989/90 koszykarki Stali otarły się o podium, zajmując ostatecznie czwarte miejsce, a w kolejnym sezonie miały zaszczyt reprezentowania kraju w europejskich pucharach, a konkretnie w Pucharze Ronchetti. Stalówka dotarła tam do II rundy, pokonując najpierw fiński Pussihukat Ventaa i ulegając Spartakowi Moskwa. W 1994 roku koszykarki Stali spadły do II ligi, a rok później klub MZKS Stal Brzeg przestał istnieć. Koszykarki kontynuowały swoją grę w Merkurym, a następnie z Kamie i Odrze.
W czasie, kiedy sukcesy święciły koszykarki, piłkarze próbowali powrócić do dawnej świetności. Po wydostaniu się z Klasy A, Stal grała w Lidze Okręgowej i Lidze Międzywojewódzkiej. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych kilka razy była nawet bliska awansu do III ligi, ale do tego jednak nie doszło.
Kłopoty finansowe klubu sprawiły, że w 1994 roku Stal rozwiązała sekcję piłki nożnej, a rok później całkowicie zakończyła swoją działalność.
Sekcja piłki nożnej trafiła do nowego tworu – Brzeskiego Towarzystwa Piłkarskiego. Dzięki zaangażowaniu osób ściśle związanych ze środowiskiem piłki nożnej w Brzegu oraz działaczy i zawodników sekcji piłki nożnej, w 1994 roku został powołany jednosekcyjny klub piłkarski Brzeskie Towarzystwo Piłkarskie. Było to konsekwencją finansowych kłopotów dotychczasowego dwusekcyjnego klubu MKS Stal, w którym wiodącą rolę pełniła ekstraklasowa drużyna koszykówki kobiet. Działacze piłkarscy będący przez wiele lat na marginesie klubu, podjęli wysiłek ratowania sekcji piłkarskiej przed likwidacją. W spotkaniu założycielskim zwołanym na wniosek grupy inicjatywnej: Stanisława Cierpisza, Janusza Żebrowskiego oraz Mirosława Stankiewicza, wzięli udział przedstawiciele władz miasta, prezesi spółek komunalnych, zawodnicy oraz działacze sekcji piłki nożnej MKS Stal Brzeg. Głównym czynnikiem powołania nowego klubu, obok panującej złej atmosfery wewnętrznej, była zapaść finansowo-ekonomiczna oraz grożące postawienie w stan upadłości MKS Stal. Dzięki dobrym relacjom z Okręgowym Związkiem Piłki Nożnej w Opolu oraz postawie zawodników, którzy wyrazili akces gry w nowo powołanym klubie, została stworzona możliwość przejęcia sekcji piłki nożnej z szansą zachowania klas rozgrywkowych. Spisana została stosowna umowa przejęcia sekcji wraz z inwentarzem, zaaprobowana przez OZPN, burmistrza Brzegu oraz samych zainteresowanych. Lata 80-te oraz początek lat 90-tych, to był najtrudniejszy czas dla sekcji piłkarskiej. Przemiany ustrojowe w państwie nie były dla sportu brzeskiego przychylne. W 1990 roku klub zmienił nazwę na Miejski Klub Sportowy Stal, jednak wymagana uchwała nowo powstałej Rady Miejsko Gminnej w Brzegu, nie została przyjęta. Brak wsparcia ze strony władz miejskich, upadek przemysłu w mieście oraz niekorzystne skutki przełomu gospodarczego, spowodowały problemy finansowe klubu. Sekcja koszykówki kobiet generowała znaczne koszty związane z utrzymaniem ekstraklasowej drużyny. Zarząd klubu nie poradził sobie w zderzeniu z nowymi realiami rynku. Dało to impuls i szansę na samodzielność dla pomijanej przez wiele lat sekcji piłki nożnej.
Na prezesa nowo powstałego jednosekcyjnego klubu piłkarskiego Brzeskie Towarzystwo Piłkarskie został powołany Janusz Żebrowski. Mimo wielu trudności często obiektywnych, dzięki determinacji grupy działaczy sportowych, klub zgłosił do rywalizacji w państwowym systemie rozgrywek wszystkie przejęte drużyny młodzieżowe, a także zespół seniorów na poziomie dzisiejszej IV ligi. Symboliczny patronat nad klubem objęły miejskie firmy komunalne, a także zakłady skórzane Garbarnia oraz sprzętowo Fabryka Silników Elektrycznych BESEL. Głównym celem jaki został postawiony przed zarządem klubu było szkolenie młodzieży i utrzymanie drużyny seniorów balansującej na poziomie regionalnym. Mimo kłopotów z bazą treningową oraz pielęgnacją obiektu, który klub był zmuszony przejąć na utrzymanie (6 ha zaniedbanych terenów zielonych), bez stosownego sprzętu technicznego oraz środków finansowych na ten cel, zarząd klubu podjął wyzwanie. Pod względem sportowym praca z młodzieżą rozwijała się prawidłowo, natomiast obowiązki gospodarcze były stopniowo realizowane przy pomocy i zaangażowaniu działaczy sekcji. Dopiero w 1997 roku stadion został skomunalizowany, a w latach 1999-2001 nastąpiła jego częściowa modernizacja, w ramach powołanego Ośrodka Sportu i Rekreacji. W latach 1994 – 2000 największym sukcesem klubu było uczestniczenie drużyny juniorów starszych w rozgrywkach międzywojewódzkiej ligi juniorów. Rywalizowała tam z czołowymi drużynami tej grupy wiekowej w Polsce, takimi jak Ruch Chorzów, Gwarek Zabrze, Raków Częstochowa czy Górnik Zabrze. Dzięki temu najlepsi zawodnicy otrzymywali szansę sportowa na promocję nie tylko klubu, ale także swoich umiejętności.
Taką właśnie wykorzystał czołowy zawodnik drużyny juniorów, Marcin Nowacki, późniejszy reprezentant olimpijskiej reprezentacji Polski, a nawet pierwszej reprezentacji, a obecnie trener drużyny seniorów Stali. Jako junior znalazł uznanie wśród szkoleniowców klubu Odra Wodzisław, która należała wówczas do czołowych drużyn polskiej ekstraklasy. W krótkim czasie Nowacki stał się uznaną marką BTP Brzeg. W pierwszym okresie gry w ekstraklasie, został wybrany piłkarzem roku, jako najwartościowszy zawodnik i odkrycie polskiej ligi. W kadrze olimpijskiej pełnił funkcje kapitana drużyny. Stał się przykładem dla innych, że talent poparty ciężką pracą, stwarza możliwość rozwoju oraz awansu sportowego.
Jesienią 2006 roku treningi w BTP Piast Brzeg podjęły dziewczyny, które pod okiem trenera Henryka Józefkiewicza uczyły się piłkarskiego rzemiosła. W pierwszym roku skupiały się na treningach i startach w wielu turniejach. W sezonie 2007/08 zadebiutowały w rozgrywkach ligowych, najpierw były to starty poza konkursem w Lidze Trampkarzy, a już w następnym sezonie zagrały w II lidze kobiet, w grupie dolnośląskiej, w której zajęły czwarte miejsce. W kolejnym sezonie żeńska sekcja piłki nożnej połączyła się z występującym w I lidze Rolnikiem Głogówek. Piłkarki z Brzegu wraz z Rolniczkami rozpoczęły sezon w II lidze jako rezerwy Rolnika pod nazwą Rolnik II Brzeg Głogówek.
Wiosną 2007 roku Stal przyjęła pod swoje skrzydła koszykarzy, występujących w III lidze opolskiej. Zespół opierał się na graczach amatorskiej Brzeskiej Ligi Koszykówki. Za sprawą Jana Moskawiaka, w 2005 roku drużyna koszykarzy rozpoczęła starty w rozgrywkach ligowych i wtedy też rozpoczęły się starania o przyjęcie sekcji do BTP Piast. W kolejnych sezonach koszykarze grali w lidze, a w roku 2007, już po przyjęciu do klubu, awansowali do gier barażowych o II ligę, które jednak zakończyły się trzema porażkami i odpadnięciem z dalszej rywalizacji.
W 2008 roku po kolejnej reorganizacji rozgrywek brzescy piłkarze znów awansowali do IV ligi, która w rzeczywistości była piątą klasą rozgrywkową. W tej klasie spędzili cztery sezony, a w 2012 roku spadli do Ligi Okręgowej. Na początku roku 2013 prezesem klubu został były piłkarz i trener Stali Janusz Dziura, i od tego czasu rozpoczęły się lepsze czasy dla brzeskiej piłki. Żółto-niebiescy po roku powrócili na poziom IV ligi, a w następnych latach zbudowano w Brzegu na tyle mocny zespół, który po blisko 40-letniej przerwie zameldował się w III lidze.
W międzyczasie dużym krokiem była całkowita przebudowa Stadionu Miejskiego w Brzegu. Poprzedni obiekt od czasów przedwojennych przeszedł niewielkie zmiany i był już całkowicie niefunkcjonalny.
Widok na trybuny Stadionu Miejskiego w Brzegu przed modernizacją (rok 2007)
W 2009 roku podjęto decyzję o gruntownej modernizacji całego stadionu. Powstały w pełni zadaszone trybuny na ponad dwa tysiące widzów, boisko ze sztuczną nawierzchnią i sztucznym oświetleniem, boisko treningowe z naturalną nawierzchnią, przebudowano budynek klubowy oraz parking.
Widok na trybuny Stadionu Miejskiego w Brzegu (rok 2012)
W maju 2016 roku Stal wygrała IV ligę opolską i wywalczyła wymarzony awans. W maju 2019 brzescy piłkarze odnieśli kolejny duży sukces - po zwycięstwie 2:0 z LZS Starowice w wielkim finale wojewódzkiego Pucharu Polski zdobyli trofeum, nagrodę 40 000 złotych oraz prawo gry na szczeblu centralnym rozgrywek pucharowych.
W 2011 roku zanotowano kolejny sukces juniorów, którzy ponownie wygrali mistrzostwo Opolszczyzny. Tym razem, prowadzony przez Zbigniewa Marca zespół, w I rundzie mistrzostw Polski zagrał z Zagłębiem Lubin i po dwóch niezłych meczach niestety odpadł z rywalizacji. Na przestrzeni ostatnich lat drużyny młodzieżowe Stali (juniorzy i juniorzy młodsi) kilkukrotnie awansowały do Makroregionalnej Ligi Juniorów, gdzie mierzyły się z najlepszymi ekipami województwa opolskiego, dolnośląskiego, śląskiego i lubuskiego. Tytuł Mistrza Opolszczyzny nasi juniorzy zdobyli również w 2021 roku.
16 kwietnia 2009 roku powrócono do historycznej nazwy klubu i od tego dnia brzmi ona - Brzeskie Towarzystwo Piłkarskie Stal Brzeg.
Przez lata działalności klubu pięciu wychowanków trafiło do pierwszoligowych drużyn.
Zaszczytu występów w najwyższej klasie rozgrywkowej w kraju dostąpili Adam Bonia (Odra Opole i Stal Rzeszów), Franciszek Rokitnicki (Odra Opole), Zenon Trzonkowski – przez pewien czas prezes BTP (Śląsk Wrocław), Marcin Nowacki (Odra Wodzisław, Groclin Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski, Korona Kielce, Ruch Chorzów) oraz Bartosz Białek (Zagłębie Lubin). Kilku graczy występowało również w II lidze.
Marcin Nowacki jako jedyny doczekał się występu w pierwszej reprezentacji Polski, został też w wybrany Odkryciem Roku 2003 w plebiscycie Piłki Nożnej. Ponadto kilku wychowanków brzeskiego klubu zagrało w młodzieżowych reprezentacjach kraju.